Giới thiệu về cờ tỷ phú - Monopoly Parker Bros
Monopoly
| Cờ Tỷ Phú | |
|---|---|
| Nhà phát hành | Parker Brothers Waddingtons |
| Số người chơi | 2–8 |
| Thời gian chuẩn bị | 5–15 phút |
| Thời gian chơi | 1,5 đến 10 tiếng |
| May rủi ngẫu nhiên | Trung bình (xúc xắc, rút bài, may mắn) |
Cờ Tỷ Phú là một loại trò chơi cờ do Parker Bros., một nhãn hiệu của công ty đồ chơiHasbro, sản xuất. Người chơi đấu với nhau để giành các bất động sản thông qua những hoạt động kinh tế được cách điệu, trong đó có mua bán, cho thuê và trao đổi tài sản bằng cách sử dụng tiền, trong khi những người chơi lần lượt di chuyển xung quanh bàn cờ theo mỗi lần gieo xúc xắc. Trò chơi cờ này được đặt tên theo khái niệm độc quyền (tiếng Anh:Cờ Tỷ Phú) của kinh tế, đó là sự chiếm hữu thị trường của một nhà cung cấp đơn lẻ.
Theo Hasbro, từ khi Charles Darrow đăng ký sở hữu trí tuệ trò chơi vào năm 1935, có khoảng 750 triệu người đã chơi trò này, khiến nó trở thành "trò chơi cờ (thương mại) được chơi nhiều nhất trên thế giới"[1]. Sách kỷ lục Guiness năm 1999 đã công nhận thống kê trước đây của Hasbro là có 500 triệu người đã chơi Cờ Tỷ Phú.[2] Tạp chí Games đã giới thiệu Cờ Tỷ Phú vào Bảng vinh danh.[3]
Ở Việt Nam cũng phát hành trò Cờ Tỷ Phú với các địa danh được Việt hóa, có tên Cờ tỷ phú hoặc Cờ triệu phú.
Lịch sử của Cờ Tỷ Phú bắt đầu từ đầu thập niên 1900. Vào năm 1904, một người phụ nữ tín đồ Quaker tên Elizabeth (Lizzie) J. Magie Phillips đã sáng tác ra một loại trò chơi mà bà hy vọng thông qua đó có thể giải thích được một lý thuyết về thuế đơn của Henry George. Trò chơi của bà, The Landlord's Game (Trò chơi của Chủ đất), đã được phát hành thương mại vào ít năm sau. Những người chơi cảm thấy thú vị với trò này đã phát triển lại trò chơi và có một số người tự tạo ra bộ cờ riêng. Chính Lizzie cũng đã đăng ký sở hữu trí tuệ một bản sửa đổi của trò chơi vào năm 1924, và những bộ cờ tương tự đã được phát hành thương mại. Đến đầu thập niên 1930, một bộ cờ mang tên Cờ Tỷ Phú, rất giống với phiên bản Cờ Tỷ Phú do Parker Brothers và các công ty mẹ của nó bán ra trong suốt thế kỷ 20 và sang đến cả thế kỷ 21, đã được sáng tạo ra bởi một người có tên Charles Darrow. Một vài người, đa số ở miền Trung Tây và gần Bờ Đông nước Mỹ, đã đóng góp vào việc thiết kế và phát triển bộ cờ này.
Lịch sử
Vào năm 1941, Công ty British Secret Service đã mua lại John Waddington Ltd., nhà sản xuất nhượng quyền bộ cờ bên ngoài nước Mỹ, và tạo ra một phiên bản đặc biệt dành cho tù nhân chiến tranh của Thế chiến II bị Phát xít giam giữ.[4] Giấu bên trong những bộ cờ này là bản đồ, com-pa, tiền thật và những vật dụng khác dùng để vượt ngục. Chúng được Hội chữ thập đỏ quốc tế chuyển cho những tù nhân.
Đến thập niên 1970, lịch sử ra đời đầu tiên của bộ cờ bị thất lạc (và từng có một sử gia tranh cẫu rằng có thể đó là một hành động cố tình - xem ở dưới), và ý kiến cho rằng trò chơi này chỉ do Charles Darrow chế tạo đã dần nổi tiếng trong công chúng. Nó đã được nói đến trong cuốn sách năm 1974 The Cờ Tỷ Phú Book: Strategy and Tactics of the World's Most Popular Game, của Maxine Brady, và thậm chí trong bản thân những hướng dẫn của trò chơi. Khi Giáo sư Ralph Anspach kiện Parker Brothers và công ty mẹ khi đó của nó, General Mills, về thương hiệu của bộ cờ Cờ Tỷ Phú, rất nhiều lịch sử khởi thủy của trò chơi đã được "khám phá lại".
Vì sự dông dài của tiến trình kiện tụng, rồi chống án, vấn đề pháp lý của quyền thương hiệu của Parker Brothers đối với bộ cờ vẫn chưa được quyết định cho đến giữa thập niên 1980. Tên của bộ cờ, lẫn các yếu tố thiết kế cụ thể, vẫn tiếp tục là thương hiệu đăng ký của Parker Brothers. Công ty mẹ hiện nay của Parker Brothers, Hasbro, một lần nữa chỉ công nhận vai trò của Charles Darrow trong việc sáng tạo trò chơi. Anspach đã xuất bản một cuốn sách về nghiên cứu của ông, có tên The Billion Dollar Cờ Tỷ Phú Swindle (và tái bản dưới tên Cờ Tỷ Phúgate), trong đó ông chứng tỏ rằng đã có sự cố tình ỉm đi lịch sử và quá trình phát triển khởi thủy của bộ cờ.
Rich Uncle Pennybags
Biểu tượng vui chính thức của bộ cờ là Rich Uncle Pennybags (Chú túi tiền giàu có), xuất hiện lần đầu tiên trong những thẻ Chance và Community Chest (mà bộ cờ tiếng Việt dùng lần lượt Cơ hội và Khí vận) vào năm 1936. Từ năm 1985, chú xuất hiện trong chữ "O" thứ hai của từ Cờ Tỷ Phú, trở thành một phần của biểu trưng. Hasbro đã chính thức đặt tên mới cho nhân vật là Ngài Cờ Tỷ Phú vào năm 1998.
Nhân vật Túi tiền (Pennybags) có dựa một phần vào J. P. Morgan.[5]
Bàn cờ
Bản Atlantic City
Đây là bản gốc do Charles Darrow tạo ra, và sau đó là Parker Brothers. Bàn cờ bao gồm bốn mươi ô chứa hai mươi tám tài sản, ba ôCơ hội (Chance), ba ô Khí vận (Community Chest), một ô Thuế xa xỉ phẩm (Luxury Tax), một ô Thuế thu nhập (Income Tax), và bốn ô vuông ở bốn góc: GO, Nhà tù (Jail), Bãi đậu xe miễn phí (Free Parking), và Vào Tù (Go to Jail). Trong phiên bản Hoa Kỳ ở dưới, những tài sản được đặt theo tên những địa điểm tại (hoặc gần) thành phố Atlantic, New Jersey.
| Free Parking | Kentucky Avenue ($220) | Chance | Indiana Avenue ($220) | Illinois Avenue ($240) | B&O Railroad ($200) | Atlantic Avenue ($260) | Ventnor Avenue ($260) | Water Works ($150) | Marvin Gardens ($280) | Go To Jail | ||
| New York Avenue ($200) | Monopoly | Pacific Avenue ($300) | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Tennessee Avenue ($180) | North Carolina Avenue ($300) | |||||||||||
| Community Chest | Community Chest | |||||||||||
| St. James Place ($180) | Pennsylvania Avenue ($320) | |||||||||||
| Pennsylvania Railroad ($200) | Short Line ($200) | |||||||||||
| Virginia Avenue ($160) | Chance | |||||||||||
| States Avenue ($140) | Park Place ($350) | |||||||||||
| Electric Company ($150) | Luxury Tax (Pay $75) | |||||||||||
| St. Charles Place ($140) | Boardwalk ($400) | |||||||||||
| Jail | Chance | Đường sắt Reading ($200) | Income Tax (Pay 10% or $200) | Community Chest | GO Collect $200 salary ← | |||||||
| Connecticut Avenue ($120) | Vermont Avenue ($100) | Oriental Avenue ($100) | Baltic Avenue ($60) | Mediterranean Avenue ($60) | ||||||||
Người chơi đi đến ô Jail khi thảy xúc xắc được coi là chỉ thăm tù, và tiếp tục chơi bình thường trong lượt chơi kế.
Marvin Gardens, tài sản màu vàng trên bàn cờ, thực ra là viết sai chính tả của tên địa điểm gốc, Marven Gardens. Marven Gardenskhông phải là con đường, mà là một khu vực nhà ở bên ngoài Atlantic. Khu vực nhà ở được cho rằng xuất phát từ Margate vàVentnor ở New Jersey. Việc viết sai chính tả này là từ Charles Todd, người tự sản xuất bàn cờ, và Charles Darrow đã chép lại và sau đó được dùng làm nền tảng cho mẫu thiết kế của Parker Brothers. Đến tận năm 1995 Parker Brothers mới biết được lỗi này và chính thức xin lỗi dân cư sống tại Marven Gardens vì nhẫm lần này.[6] Một thay đổi khác của Todd và cũng được Darrow sao chép, và sau đó là Parker Brothers, là việc sử dụng Đại lộ South Carolina. Đại lộ North Carolina đã được thay vào vị trí này trên bàn cờ.
Đại lộ Illinois của Atlantic đã đổi tên thành Đại lộ Martin Luther King Jr. vào thập niên 1980. Saint Charles Place không còn tồn tại, vì Khách sạn Showboat Casino đã được xây lên ở nơi nó từng chạy qua.[7]
Short Line được tin là để chỉ Shore Fast Line, một tuyến đường ô tô phụ vụ cho Atlantic.[8] B&O Railroad không nằm trong Atlantic. Một tập sách nhỏ đi kèm với lần in lại năm 1935 nói rằng bốn tuyến đường sắt này đã phục vụ thành phố Atlantic vào giữa thập niên 1930 là Jersey Central, Seashore Lines, Railroad, và Đường sắt Pennsylvania. "Công ty điện" và "Công ty nước" phục vụ cho thành phố lần lượt là Công ty Điện Atlantic City (một công ty con của Pepco Holdings) và Cơ quan Công ích Đô thị Atlantic City.
Những phiên bản khác của trò chơi có tên tài sản khác nhau, và giá cả có thể thay đổi theo các loại tiền tệ khác nhau, nhưng cơ bản của trò chơi gần như y hệt. Lựa chọn thuế thu nhập ở bản Mỹ được thay bằng một tỷ lệ cố định trong bản Anh, và ô Thuế xa xỉ phẩm$75 được thay bằng ô Siêu thuế £100. Cũng tương tự như vậy trong bàn cờ của Đức, với €200 trong ô Thuế thu nhập, và ô €100Zusatzsteuer (Thuế gia tăng) thay vì Thuế xa xỉ phẩm. Bản của Áo, phát hành bởi Parker Brothers/Hasbro vào năm 2001, cho phép lựa chọn 10% hoặc $200 đối với Thuế thu nhập và có Thuế xa xỉ phẩm $100.
Luật Chơi
Do trong quá trình phiên dịch và ấn hành bị thiếu sót, có một số luật chơi cơ bản của Cờ Tỷ Phú mà người Việt ít để ý đến hoặc không biết đến.
Trò chơi luôn vận hành với hai viên xúc xắc.
- Khi đổ xúc xắc, nếu kết quả của hai viên xúc xắc ra trùng nhau thì người chơi sẽ được thêm một lượt đổ nữa. Nếu người chơi đổ xúc xắc trùng nhau ba lần liên tiếp sẽ phải vào tù.
- Người chơi bị vào tù sẽ phải di chuyển quân cờ của mình đến ô thăm tù. Khi người chơi ra khỏi tù sẽ xuất phát từ ô đó thay vì vạch xuất phát.
- Có ba cách để ra tù: 1, Gieo được hai viên xúc xắc trùng nhau. 2, Trả một khoản tiền bảo lãnh cho ngân hàng (giá trị khoản tiền được quy định khác nhau tùy phiên bản). 3, Dùng thẻ ra tù miễn phí (nhận được do bốc thăm thẻ khí vận/cơ hội hoặc mua lại từ người chơi khác)
- Người chơi đang ở trong tù nếu đã thử 3 lần mà vẫn không gieo được hai viên xúc xắc trùng nhau thì bắt buộc phải trả tiền bảo lãnh cho ngân hàng để ra tù.
- Để xây được nhà trên một mảnh đất nào đó, người chơi phải sỡ hữu toàn bộ các mảnh đất của nhóm màu đó. Ví dụ: Một người chơi muốn xây nhà trên khu đất màu đỏ, người đó phải có trong tay tất cả các mảnh đất màu đỏ khác trên bàn cờ.
- Để xây được khách sạn (một số bản dịch là nhà hàng) người chơi trước tiên phải xây 4 căn nhà, đến căn nhà thứ 5 sẽ tự động đổi thành khách sạn (nhà hàng).
- Mỗi lần đi qua vạch xuất phát người chơi sẽ được nhận một khoản tiền (quy định tùy theo phiên bản). Ở một số phiên bản, nếu người chơi dừng chân ngay tại vạch xuất phát thì khoản tiền nhận được sẽ gấp đôi.
- Một khi đã mua đất, người chơi không thể bán lại cho ngân hàng nhưng có thể bán hoặc trao đổi với người chơi khách, hoặc đem đi cầm ở ngân hàng (với giá thấp hơn giá mua).
- Khi một mảnh đất đang bị cầm cố, người chơi nào dừng chân trên mảnh đất đó không phải trả phí.
Bản tiếng Việt
Tại Việt Nam, Monopoly có tên Cờ tỷ phú hoặc Cờ triệu phú, và dường như được các hãng tư nhân phát hành từ trước 1975 vì những tài sản trên bàn cờ đều là tên của những con đường tại Sài Gòn trước kia, có ghi thêm chữ Trung Quốc, Dollar Mỹ được thay bằngĐồng. Bộ cờ này chưa từng được mua bản quyền chính thức.
Gần đây có 1 tác giả đã cải tiến cờ Tỷ Phú cũ của VN thành bộ cờ dành riêng cho Trẻ em mang tên : Cờ Em tập kinh doanh Với những cải tiến đặc biệt như các lệnh Cơ hội - Khí Vận có nội dung giáo dục cao, Giao diện đẹp mắt, các tên ô cờ gần gũi với trẻ em hơn ( Như Nhà trẻ, Trường Mầm Non, của hàng đồ chơi, công viên nước...) Với những cải tiến đó, Tác giả đã được nhận Giải thưởng Sáng tạo Kỹ thuật Toàn quốc năm 2008 của VN ( giải thưởng Vifotec) Để xem bài viết về bộ cờ Em tập Kinh Doanh và hình ảnh của nó mời các bạn đọc ở liên kết sau: http://cafesangtao.vn/index.php?option=com_content&task=view&id=817&Itemid=14
Các biến thể gần đây
Here and Now
Bắt đầu tại Anh vào năm 2005, một bàn cờ "Monopoly sẽ là gì nếu nó được nghĩ ra vào ngày nay?", có tên gọi Monopoly Here and Now được sản xuất, cập nhật bối cảnh trò chơi, tài sản và con cờ. Những bàn cơ tương tự cũng được sản xuất ở Đức và Pháp. Những biến thể của những phiên bản đầu tiên này xuất hiện với thẻ ghi nợ Visa thay thế cho tiền mặt - sau đó là bản "Ngân hàng điện tử" của Mỹ sử dụng thẻ ghi nợ không có nhãn hiệu.
Sự thành công của bản Here and Now đầu tiên khiến Hasbro US cho phép bình chọn trực tuyến 26 địa điểm để ghi vào tài sản trên toàn nước Mỹ để thay thế dọc bàn cờ. Sự phổ biến của cuộc bình chọn này, đến phiên nó, khiến tạo ra những trang web tương tự, và những bàn cờ thứ hai theo cuộc bình chọn phổ biến được tạo ra ở Anh, Pháp, Đức, Úc, New Zealand, Ireland và những quốc gia khác.
Hasbro đã mở một trang web mới vào tháng 1 năm 2008, để bình chọn trực tuyến về Monopoly Here and Now: World Edition. Các ô tài sản được tô màu sẽ là các thành phố trên thế giới, với cùng công thức bầu chọn/phổ biến như với các bản quốc gia.
Monopoly: The Mega Edition
Vào năm 2006, Winning Moves Games đã phát hành một phiên bản khác, Mega Edition, với một bàn cờ lớn hơn (hơn 50%) và chỉnh lại cách chơi cờ. Những con đường khác từ Atlantic City (cả 8, mỗi đường một nhóm màu) đã được thêm vào, cùng với 1000 chú thích đặt tên (lần đầu tiên thấy trong "Monopoly: The Card Game" của Winning Moves). Luật chơi cũng đổi nhiều hơn với vé xe buýt, một con xúc xắc tốc độ (lấy lại từ những biến thể của Bản chuẩn Atlantic City), nhà chọc trời (sau nhà và khách sạn) và những kho xe lửa có thể đặt trên ô Railroad.
Phiên bản này được dùng lại cho thị trường Anh vào năm 2007, và do Winning Moves UK bán. Sau bản phát hành tại Mỹ đầu tiên, những chỉ trích đối với luật chơi đã khiến công ty phát hành bản sửa đổi và làm rõ hơn tại trang web của họ.[9]
Nhận xét
Đăng nhận xét